Rotterdam, 19 april 2025
Van Zondag 11 mei tot woensdag 14 mei organiseert Erik van Loon, directeur Rotterdamse Festivals, voor het tweede jaar op rij de internationale Four Days In May Herdenking. Met 17 herdenkingen in vier steden worden dit jaar slachtoffers van bombardementen over de hele wereld herdacht. In 2024 werden slachtoffers van bombardementen herdacht in Rome, Zürich, Parijs en Rotterdam met het gedicht Vision Of Rotterdam van de Amerikaanse dichter Gregory Corso. Dit jaar zal men in Berlijn, Warschau, Hengelo en Rotterdam slachtoffers van bombardementen wereldwijd herdenken met het gedicht Und Was Bekam Des Soldaten Weib? van Bertolt Brecht.
Wereldwijd Herdenken
Erik van Loon organiseert sinds 2015 in Rotterdam jaarlijks een unieke 14 mei herdenking waarbij burgers elk jaar op steeds meer straathoeken langs de brandgrens het herdenkingsgedicht voordragen. Deze 14 Mei herdenking begon als protest tegen de brandgrens(fun)run op 14 mei 2015. De Rotterdamse burgemeester had uitgerekend op die dag 1.800 hardlopers toestemming gegeven om over, door en langs de plekken waar honderden doden en duizenden gewonden vielen te rennen. Sindsdien probeert hij elk jaar de slachtoffers op een gepaste wijze op meer en meer straathoeken aan de brandgrens te herdenken met drie minuten stilte met daarna het voordragen van het herdenkingsgedicht. In 2015 op 75 straathoeken, dit jaar op 85 straathoeken en zo elk jaar een straathoek meer totdat deelnemers „hand in hand” aan de brandgrens de slachtoffers in Rotterdam en sinds 2024 ook slachtoffers in andere plaatsen wereldwijd herdenken.
Hengelo – Een bijzondere stop
Datum en tijd: 13 mei, van 18.15 tot 20.00 uur
Op de terugreis van Warschau naar Rotterdam houdt de Poetry Train in 2025 even halt in Hengelo. Erik van Loon organiseert daar een korte stadswandeling die de geschiedenis van deze zwaar getroffen stad in beeld brengt. De tocht, geleid door erfgoedkundige Hans de Gruil van Museum Hengelo, start bij het April-Mei Stakingen Monument aan de achterzijde van het station en voert langs onder andere het voormalige Stork Verenigingsgebouw naar het centrum. Hier zal men een bezoek brengen aan het Museum Hengelo en na afloop krijgen alle deelnemers, alvorens zij weer op de trein stappen, in de St. Lambertusbasiliek de tijd een kaarsje op te steken voor de honderd en zeven slachtoffers die tijdens deze geailleerde bombardementen sinds oktober 1944 vielen.
Hengelo in Vogelvlucht
- Bombardementen Hengelo werd maar liefst 42 keer gebombardeerd. De heftigste bombardementen vonden plaats in de nacht van 6 op 7 oktober 1944. Dit waren geailleerde bombardementen en hadden tot doel om de aan- en afvoer van militair materieel per spoor van en naar Duitsland onmogelijk te maken. Het Station Hengelo en de daaraan grenzende industrieterreinen aan de zuidkant waren het doel van deze bombardementen. Vanuit dit station lopen namelijk twee sporen naar Duitsland. Het spoor via het Noorderlijker gelegen Oldenzaal en via het Zuidelijker gelegen Enschede. Niet alleen het station en de aangrenzende industrieterreinen ook de direct aan het Station Hengelo liggende woonwijken werden zwaar getroffen. Uiteindelijk stond in het historische centrum alleen de St. Lambertiuskerk overeind als stille getuige.
- April-Mei Stakingen De wandeling start bij het April-Mei Stakingen monument. Dit monument herdenkt de grote landelijke staking van 29 april tot 3 mei 1943. Tijdens deze stakingen legden 500.000 Nederlanders het werk neer nadat de Duitse generaal Christiansen bekendmaakte dat alle driehonderdduizend voormalige militairen van het Nederlandse leger weer in krijgsgevangenschap zouden worden genomen om hen te werk te stellen in Duitse fabrieken. De staking begon kort daarna op donderdag 29 april 1943 even na half twee bij machinefabriek Stork in Hengelo en verspreidde zich snel over heel Nederland. De nazi’s reageren meedogenloos op dit massale protest. 80 Nederlanders sterven voor het vuurpeloton, 95 door schietpartijen op straat en 25 in strafkampen. Na deze harde wraakmaatregelen groeit het aantal Nederlanders dat zich actief verzet of onderduikers in huis neemt.
- Radio’s verboden Op 13 mei, twee weken na de grote April-Mei Stakingen, verbood de Duitse bezetter het luisteren naar o.a. Radio Oranje en de BBC. Burgers moesten bovendien hun radioapparatuur inleveren op door de gemeente aangewezen locaties.
- Stork Verenigingsgebouw De tweede locatie is het Stork Verenigingsgebouw. Dit in rood baksteen met zandstenen speklagen opgetrokken gebouw werd in 1893, ter gelegenheid van het zilveren jubileum van de Hengelose fabriek, gebouwd ten behoeve van de werknemers van de machinefabriek Stork. Niet alleen begonnen de stakingen hier maar de Stork Machinefabrieken met het daarnaast liggende Station Hengelo dienden ook als doel van de geaillieerde bombardementen. In de Stork Machinefabrieken werden onder meer turbines voor de Duitse vloot en pompen voor het samenpersen van gas voor de V-1 bommen gebouwd. Op 19 mei 1943, twee weken nadat de stakingen bloedig waren neergeslagen, kwam Rijkscommissaris Seyss-Inquart hoogst persoonlijk naar de Stork fabriekshal om daar staand op een grote machine het personeel anderhalf uur toe te spreken (video).
- St. Lambertusbasiliek Bij de bombardementen op Hengelo bleef de St. Lambertusbasiliek wonderbaarlijk gespaard al duurde de restauratie van het neogotische kerkgebouw drie jaar. De kerk is gebouwd tussen 1889 en 1890 door G. te Riele Wzn en beschikt over prachtige glas-in-loodramen van Atelier F. Nicolas en Zonen uit Roermond en beeldhouwwerken uit het atelier van Mengelberg. Tijdens de herdenking krijgen bezoekers hier de gelegenheid om een kaarsje op te steken om de slachtoffers van zowel de April-Mei stakingen als de 42 bombardementen op Hengelo te herdenken.
- Museum Hengelo Museum Hengelo fungeert als kenniscentrum voor de lokale geschiedenis. Het museum vertelt vergeten persoonlijke verhalen en illustreert de stedelijke ontwikkeling door de jaren heen. Opgericht in 1973 en gehuisvest in een karakteristiek herenhuis (oorspronkelijk een winkelpand en woonhuis uit rond 1880), behoudt het pand authentieke 19e-eeuwse elementen zoals originele schouwen, glas-in-loodramen en stucwerk.
Berlijn, Warsaw, Rotterdam
Four Days In May 2025 kent naast dit korte programma in Hengelo ook een uitgebreid dag programma Berlijn, Warschau en Rotterdam:
Berlijn – 11 mei
- Zes herdenkingen: De dag begint met een opening in het Anti‑Kriegsmuseum. Hierna vindt een speciale poetry‑fietstour plaats: vanaf Checkpoint Charlie, via de Brandenburger Tor en de Reichstag, naar het Brecht‑Weigel‑Haus. Daar neemt men in het Literatur Forum im Brecht Haus en het Berliner Ensemble deel aan het jubileumprogramma ter gelegenheid van 125 jaar Helene Weigel – de weduwe van Bertolt Brecht.
Warschau – 12 mei
- Zes herdenkingen: De dag start met twee lezingen. De eerste lezing belicht de vier grote bombardementen op Warschau in september 1939, de tweede in het Polin Museum behandelt de getto‑opstand van Warschau (van 19 april tot 16 mei 1943). De avond wordt, net als in Berlijn, afgesloten met een open podium waar vredes en anti‑oorlogsgedichten, -liederen en -verhalen worden voorgedragen.
Rotterdam – 14 mei
- Zes herdenkingen: Het hoogtepunt van de Four Days In May herdenking is het in verschillende talen voordragen van het Herdenkingsgedicht Und Was Bekam Des Soldaten Weib? op 85 straathoeken aan de brandgrens. Ook de dichter ….. uit Hengelo zal hieraan deelnemen. Verder zal slotdag starten met een lezing over de slachtoffers van de vier daagse oorlog in 1940. Tijdens deze oorlog dat eindigden met het allesverwoestende bombardement op Rotterdam stierven 1.173 mernsen. In de daarop volgende bezettingsjaren stierven nog eens meer dan tweehonderdvijftig duizend Nederlanders. Het overgrote deel daarvan had een Joodse achtergrond. Zie overzicht! Four Days In May 2025 wordt afgesloten met een speciale editie van Radio Oranje over de laatste jaren van de oorlog met aansluitend net als in Berlijn en Warsaw een open podium
Meer informatie en aanmelding:
- www.14mei.nl (Rotterdam)
- www.museumhengelo.nl (Hengelo)
Perscontact:
Erik van Loon | Stichting 14 Mei | stichting14mei@gmail.com | +31 6 3826 5666
Hans de Gruil | Museum Hengelo | …..